Hoe Makkelijk Kun Je Het Maken? - De Podcast (Jasper van Kuijk en Ianus Keller)

Een goed ontwerp begint niet met ideeën, maar met de vraag wat je eigenlijk probeert op te lossen. Het kaderen of 'framen' van een ontwerpopgave is het bepalen van wat het échte probleem is, en in welke richting je de oplossing zoekt.

En zo'n kader doet ertoe. Als je bij het ontwerpen van een IT-systeem voor politieagenten administratie kadert als iets dat er nu eenmaal bij hoort, krijg je een heel ander ontwerp dan wanneer je stelt dat het systeem moet voelen als een snelle, slimme en steunende collega.

Hierover gaan we in gesprek met Jaap Daalhuizen, onderzoeker en expert in ontwerpmethoden. Hij onderzoekt hoe ontwerpers keuzes maken en hoe ze methoden gebruiken om hun koers te bepalen – zoals het (her)kaderen van de opgave.

Lees/kijk meer:

• Redesigning psychiatry: een ambitieus meerjarig project met een radicaal nieuw perspectief op geestelijke gezondheidszorg.
• Het Double Diamond-ontwerpmodel, waarin de ontwerpopgave het scharnierpunt vormt tussen de twee ruiten.
• Eerdere aflevering van deze podcast over ontwerpend denken en doen, waarin ook (her)kaderen en de Double Diamond aan bod komen.
• Publicaties van Jaap Daalhuizen over ontwerpen en ontwermethodologie.

Dank aan Jort Huitink voor de montage!

We praten met Paul Mijksenaar, bewegwijzeringslegende en handleidingsgoeroe, over wat ontwerpen bruikbaar maakt en hoe hij gebruiksgericht ontwerpen aanpakt. Paul is oprichter van Bureau Mijksenaar, bekend van de bewegwijzering in vele openbare gebouwen, waaronder Schiphol. Maar daarnaast is hij voormalig hoogleraar ontwerpen van visuele informatie aan de faculteit Industrieel Ontwerpen in Delft, waar hij les gaf aan zowel Ianus als Jasper. Wat komt er aan bod? Waarom bewegwijzering met alleen pictogrammen gebruiken absoluut niet gebruiksvriendelijk is, apps niet helpen en waarom de architect de ’natuurlijke vijand’ is van de bewegwijzeringsontwerper.

Lees/kijk verder:

• Open Here, het boek van Paul Mijksenaar en Piet Westendorp over de kunst van de handleiding
• Paul Mijksenaar Award for Functional Design
• Het blauwe bord op station Utrecht: blog van Spoorwegmuseum, plus opname van het bord op YouTube
• Video-interview met Paul: Dutch Profiles op YouTube
• Geschreven interview met Paul door Paul Graham
• Bureau Mijksenaar, opgericht door Paul en nog steeds leidend in ontwerp van wayfinding

Wat is ontwerpen? Je kunt het moeilijk hebben over gebruiksgericht ontwerpen, zonder uit te spitten wat ontwerpen is. Dus daar hebben we het deze aflevering (en dit hoofdstuk) over, samen met de uitgever en redacteur van het boek, Marcella van der Kruk. Het boek bracht haar namelijk tijdens het redactieproces het inzicht dat zij in haar werk veel ontwerpend en gebruiksgericht bezig is. Ook hebben we het over de vele parallellen tussen ontwerpen en schrijven.

Lees/kijk meer:

• Ontwerponderzoeker ⁠Bill Buxton⁠, van ’maak het goede ontwerp en het ontwerp goed’ en zijn boek Sketching User Experiences.
• De Double Diamond, ontwerpmodel door de British Design Council.
• King on Writing: leerzaam en mooi boek van thrillerschrijver Stephen King over (zijn) schrijverschap.
• Het ⁠valse raketalarm op Hawaï in 2018 en ⁠Jaspers column daarover⁠.

En grote dank voor de scherpe montage aan Jort Huitink!

In deze tweede aflevering gaat het naar aanleiding van Hoofdstuk 2 over de urgentie en waarde van gebruiksgericht ontwerpen. We praten met Maarten van Zaane, hoofd overheidsincasso bij het Centraal Justitieel Incassobureau (het CJIB). We bespreken wat de effecten zijn van (niet) gebruiksgericht werken, waarom gebruiksgericht werken binnen de overheid specifieke uitdagingen met zich meebrengt en hoe ontzettend gebruiksvriendelijk de verkeersboetes van het CJIB zijn.

Meer informatie:

- De column over overheids-ICT die voor Maarten de aanleiding was om Jasper bij het Innovatiebudget te trekken.

-Website van het Innovatiebudget Digitale Overheid, de 'durfinvesteerder' voor digitale overheidsinnovaties.

- Uitleg over de 'designer-user gap' door gebruiksgoeroe Jakob Nielsen die heel goed uitlegt hoe je als ontwerper te veel (en te weinig) weet om echt een gebruiker te kunnen zijn.

- Documentaire Schuldig, van Human, waarin duidelijk wordt hoe de gefragementeerde schuldeninninig door de overheid kan leiden tot grote problemen bij burgers.

Een aflevering over de eerste stap van het gebruiksgerichte ontwerpproces, de voorbereidende. De stap waarin je je een eerste verkenning doet van het gebruiksprobleem door erop uit te gaan of juist in documenten te duiken. En waarin je belanghebbenden in kaart brengt en spreekt. We praten met Michel van Baal, hoofd communicatie bij de Raad van State, over precies de goeie hoeveelheid onrust creëren om verandering in gang te krijgen, hoger management betrekken en overtuigen van nut en noodzaak van gebruiksgericht ontwerpen en de rol van emotie en taal.

Lees/zie meer:

• Video over het zowel gekmakende als prachtige Estec-gebouw van architect Aldo van Eyck (inclusief interview met Van Eyck).
• Blog van Michel van Baal: https://michelvanbaal.nl
• Ruimtevaartpodcast Space Cowboys waar Michel - ook ernstig verdwaald ruimtevaartingenieur - ook deel van uit maakt.
• Website van het OV-chipkaart-project dat Jasper begon, met verwijzing naar de genoemde visie.
• Lemma voor ’hemmablind’ (thuisblind) in het officieel Woordenboek der Zweedse Taal.

En wederom veel dank aan Jort Huitink voor de montage en mix!

Een interview is geen gewoon gesprek, en observeren is meer dan alleen kijken. In deze aflevering duiken we in de technieken die je kunt toepassen als je onderzoek doet naar gebruik, gebruikers en hun context. Denk aan interviewen, observeren, metingen en zelfrapportage.

Samen met de ervaren gebruiksonderzoeker Meike Mak bespreken we de voordelen en valkuilen van een aantal technieken (waarbij we wat langer stilstaan bij interviewen, een hele belangrijke). En je hoort hoe inzichten uit gebruiksonderzoek verrassend en open deur tegelijk kunnen zijn en waarom de Philips Easy Line van eenvoudige consumentenproducten uit de jaren '90 geen succes werd.

Oh ja, en zoals het hoort bij zo'n aflevering, dissen ook wij natuurlijk een aantal sterke gebruiksonderzoeksverhalen op (zie onderstaand).

Lees/kijk meer (met veel boektips dit meer)

• Just Enough Research van Erika Hall: handig, praktisch boek over het doen van gebruiksverkennend onderzoek.
• Doorbells, Dangers & Dead Batteries: User Research War Stories. Leuke, tragische en leerzame verhalen van gebruiksonderzoekers, bijeengebracht door Steve Portigal.
• This Human: How to Be the Person Designing for Other People. Boek van Melis Senova over ontwerpen, creatief leiderschap en over luisteren in plaats van vragen stellen.
• En als het we toch over luisteren hebben, nog één boektip: You're Not Listening van Kate Murphy.

• Meike op LinkedIn.

En dank aan Jort Huitink voor de montage en mix!

Gebruiksgericht ontwerpen doe je om gebruik te verbeteren. Maar dan moet je dus wel helder hebben wat gebruik is. Daarom pellen we in deze aflevering de 'gebruiks-ui' af, met extra veel aandacht voor inclusiviteit vanwege de expertise van onze gast, Annelies Verhelst, expert op het gebied van digitale toegankelijkheid.

- Het verhaal achter de 'curb cuts' (verlaagde stoepranden) en het activisme van Ed Roberts dat daarvoor nodig was bij 99 Percent Invisible.

- Uitleg van de WCAG-richtlijnen voor webtoegankelijkheid door het bedrijf van Annelies.

- Uitleg over ⁠de verschillende taalniveaus⁠ (bijvoorbeeld B1, C1).

- Hoe de Cuisinart keukenmachine (uit 1978), een ontwerp van Marc Harrison, die zelf beperkingen had, leidde tot meer inclusief keukenontwerp.

- Jasper in een oudmaakpak tijdens een lezing over inclusief ontwerpen.

In deze eerste aflevering kijken we naar het introductiehoofdstuk, samen met Ionica Smeets, hoogleraar wetenschapscommunicatie aan de Universiteit Leiden. Ionica ontdekt dat ze ontwerpt, en nog gebruiksgericht ook, maar het gaat ook over escape rooms en kwantitatieve argumenten voor kwalitatief onderzoek.

Meer weten:

- Ionica Smeets bij de Universiteit Leiden en haar persoonlijke pagina

- Delfts Blok op YouTube

- Documentaire Cracking Covid van de Australische documentairemaker Sonya Pemberton

- Over de treinramp in Griekenland, bij Larissa, waar het boek mee opent

- Meer over het boek 'Hoe makkelijk kun je het maken?'

- Host Ianus Keller

- Jasper van Kuijk's website

Ontwerpen is veel meer dan alleen de creatieve maakstap. Maar zonder maken geen ontwerpen. En dat geldt dus ook voor gebruiksgericht ontwerpen. Daarin is de synthese de stap waarin je iets zinnigs moet zien te fabriceren op basis van al die kennis over gebruik, gebruikers, hun context en alle belanghebbenden.

Hoe groeit zo'n ontwerp? Hoe ontwerp je voor goede mens-ding interacties? En welke afwegingen moet je dan maken en hoe doe je dat?

Over dat en meer praten we met Cees van Dok, een zeer ervaren digitale productmaker die werkte bij Microsoft, frog design, TomTom en Miro.

Lees/kijk meer:

• Keynote-presentatie van Cees uit zijn TomTom-tijd, over de uitdagingen van user interface design in producten (t.o.v. software)
• Het verhaal achter de ribbon-interface in Microsoft Office in een presentatie door Jensen Harris van Microsoft Design.
• De crazy eight visuele brainstormmethode.
• Lezing van Bill Buxton bij Stanford over schetsen en user experience design.
• Cees' side hustle RaceClocker, een app om bij sportwedstrijden tijden bij te houden.
• Designed for Our Future: tentoonstelling met afstudeerontwerpen van Industrieel Ontwerpen in Delft die hun tijd ver vooruit waren (samengesteld door o.a. Ianus en Jasper).
• Maak. De afscheidscolumn van Jasper in de Volkskrant, een pleidooi voor creëren.
• Jaspers voorstelling Janus (dus niet Ianus) die hij als voorbeeld gebruikt voor de groei die een ontwerp doormaakt.

En wederom heel veel dank aan Jort Huitink voor de montage.

Waarom doen we eigenlijk gebruiksverkennend onderzoek - het leren over gebruik, gebruikers en de omgeving waarin ze bewegen? Wat is het belang ervan, wat kun je ervan leren, en waar moet je op letten bij het opzetten? Daarover praten we met Emmeliek Harren-Preijde, hoofd customer experience (CX) bij internationale treinreisverkoper Eurail/Interrail. We hebben het over onderzoek doen voor inspiratie en informatie, de kracht van de klantreis en waarom zelf doen en zien zoveel belangrijke inzichten geeft.

Meer lezen/zien:

• Emmeliek op LinkedIn over de familiarization-trip die ze samen met haar team maakte.
• Hier meer over het fenomeen fam-trip, afkomstig uit de tourismebranche om een product (een reis, hotel, etc.) dat je gaat verkopen te leren kennen
• De Sony MDR-G61, de eerste koptelefoon met een nekband, ontwikkeld naar aanleiding van de observatie van een medewerker van Sony. Verhaal is terug te vinden in het boek Sony: Digital Dreams - The Work of the Sony Design Center van Paul Kunkel.
• Informatie over het bedrijf Eurail/Interrail.

Grote dank aan Jort Huinink voor de montage en mix!